Çocuk Sağlığı

D vitamini güneş ışınları etkisiyle ciltte sentezlenen ve kemik sağlığı için gerekli bir vitamindir. D vitamini hormonlara benzer yapısı ve vücutta sentezlenebilmesi nedeniyle aynı zamanda bir hormon olarak kabul edilmektedir. Aktif D vitamininin başlıca görevi kalsiyum metabolizmasının düzenlenmesidir. D vitamini eksikliği büyüme çağında raşitizm, ileri yaşlarda osteomalazi (kemik zayıflığı) olarak karşımıza çıkar. Bu vitaminin bu kadar güncel ve popüler olmasının nedeni kemik gelişimi yanında obezite, diyabet, kanser, bağışıklık sistemi hastalıkları gibi birçok kronik hastalığın gelişimine önemli rolü olduğunun gösterilmiş olmasıdır.

D vitamini eksikliği tüm yaş gruplarını etkileyebilen global bir sorundur. Özellikle büyümenin hızlı olduğu dönemlerde yeterli D vitamini alınması hayati önem taşır. Bebeğin anne rahminde oluşumundan itibaren D vitamini gereklidir. Bu nedenle gebelere D vitaminin önerilen dozlarda kullanımı ve doğumdan sonraki ilk günlerde de anneyle birlikte bebeğe D vitamini verilmesi gereklidir. Sadece anne sütüyle beslenen bebeklere günlük 400 Ünite, emziren annelere de 1200 Ünite D vitamini önerilmektedir. Anne sütü bebeğin büyürken ihtiyaç duyduğu tüm besinleri ilk 6 ay tek başına karşılarken, D vitamini içeriği yetersizdir ve dışarıdan alınması gerekir.

D vitamini eksikliği neden global bir sorundur? Vücutta D vitamini sentezi, emilimi ve metabolizması güneşlenme süresi, yaşanılan coğrafya, cilt rengi (koyulaştıkça sentez azalır), yaş (yaş ilerledikçe sentez azalır)  ve hastalıklar (obezite, kistik fibrozis, çölyak) gibi birçok faktörden etkilenmektedir. Hava kirliliğinin atmosferden ciltte D vitamini sentezleten ışınları engellemesi, kapalı giyim tarzı, bebeklerin ilk 40 gün dışarı çıkarılmaması, güneşin zararlı ışınlarından korunmak için kullanılan güneş koruyucu kremler D vitamininin ciltte sentezlenmesini azaltan önemli faktörlerdir. Güneşli yaz günleri özellikle güneşin zararlı etkilerinden korunmamız gereken saat 10-15 arası D vitamini sentezinin de en iyi olduğu saatlerdir. Kış aylarında ve kuzeye gidildikçe D vitamini neredeyse sentezlenemez. Besinlerin D vitamini içerikleri, yağlı balıklar dışında, oldukça düşüktür ve ihtiyacı karşılayamaz.

Bağışıklık sisteminin etkin çalışabilmesi için vücutta yeterli düzeyde D vitamini olması gereklidir. Özellikle enfeksiyonlara karşı dirençte etkili bazı hücresel yapılar, D vitamini eksikliğinde azalır ve vücudun bağışıklık sistemi zayıflar. Vücudun grip, covid gibi hastalıklara karşı direncini arttırmak için de önerilen günlük dozlarda D vitamini kullanılmalıdır.

Ülkemizde 2005 yılında Sağlık Bakanlığı tarafından başlatılan “D vitamini eksikliğini önleme ve kemik sağlığını koruma” projesi kapsamında ilk bir yaş bebeklere, günlük 400 Ünite kullanmak üzere, ücretsiz D vitamini damlaları verilmektedir. Bununla yanında, gebelerde yüksek oranlarda D vitamini eksikliği görülmeye devam ettiğinden 2011 yılında “Gebelere D vitamini desteği programı” başlatılmış, gebeliğin 3.ayından itibaren ve doğumdan sonra 6 ay günlük 1200 IU D vitamini verilmesi uygulanmaya başlamıştır. Dünya Sağlık Örgütü de her yaş grubuna D vitamini önermektedir. Bir yaşından 70 yaşına kadar günlük 600-1000 Ünite D vitamini kullanılması gereklidir.