Türkiye’nin ve Muğla’nın İlk Kadın Valisi Lale Aytaman’ın Belgeseli Büyük İlgi Gördü

Muğla Büyükşehir Belediyesi’nin katkılarıyla hazırlanan ve Türkiye’nin ilk kadın valisinin yaşamını konu alan “Vali Hanım” belgeseli, Gazi Mustafa Kemal Atatürk Kültür Merkezi Yıldız Kenter Sahnesi’nde izleyiciyle buluştu.

Önceki Dönem Muğla Valisi Lale Aytaman,

Muğla Valisi Dr. İdris Akbıyık, Menteşe Kaymakamı Mehmet Eriş, CHP Muğla Milletvekili Cumhur Uzun, Muğla Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Aras, Menteşe Belediye Başkanı Gonca Köksal Aras, Önceki Dönem Muğla Büyükşehir Belediye Başkanı Osman Gürün, İlçe belediye başkanları Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Rektörü Turhan Kaçar, siyasi parti temsilcileri, kurum müdürleri ve çok sayıda vatandaş yoğun katılım sağladı.

Önceki Dönem Muğla Valisi Lale Aytaman konuşmasında şu ifadelere yer verdi:”Belgesel gecesinde büyük bir heyecan ve gurur yaşadığını, konuşmasını hazırlamadan tamamen duygularını paylaşmak istediğini belirtti. Belgeselin, yönetmen Özlem Özdemir ve yapımcı Gülay Gürcan’ın uzun ve özverili çalışmaları sonucu ortaya çıktığını, onların yanı sıra eşlerinin de önemli destek verdiğini ifade etti.

Aytaman, kendisi hakkında bir belgesel yapılmasına önce sıcak bakmadığını, ancak tarihe bir not düşmek amacıyla anılarını paylaşmayı kabul ettiğini anlattı. Özlem Özdemir’in “her şey hep sonradan yapılıyor” sözü üzerine ikna olduğunu söyledi.

Kendisini “Cumhuriyet’in değerleriyle yetişmiş bir Cumhuriyet kızı” olarak tanımlayan Aytaman, Atatürk’ün kadın-erkek eşitliğine dayalı vizyonundan ilham aldığını, bu bilinçle her zaman çalışkan, meraklı ve öğrenmeye açık biri olduğunu dile getirdi. Gençlere “dünyayı tanıyın, gözlerinizi açın, gördüklerinizi içselleştirin ve pratiğe dökün” çağrısında bulundu.

İlk kadın vali olmanın verdiği sorumlulukla göreve başladığında, “kadından da vali olur mu?” diyenlerin kuşkularına rağmen, Muğla halkının desteğini hissettiğini söyledi. Başarısının ardında, kendisini destekleyen eşi ve oğlu olduğunu vurguladı.

Kadınların yönetime katılmasının önemini yineleyerek, “kadınlar da erkeklerle el ele verirse bu milletin aşamayacağı engel yoktur” dedi. Muğla’da kadınların el emeğine ve istihdamına önem verdiklerini, özellikle ev sanatları ve üretim alanında kadınlara destek sağladıklarını anlattı.

Aytaman, kadın-erkek dayanışmasının Cumhuriyet’in temel ruhu olduğunu vurguladı; bu ruhun Kurtuluş Savaşı’nda köylü kadınların fedakârlıklarıyla ortaya çıktığını söyledi.

Muğla’dan hiçbir zaman kopmadığını, kenti yakından takip etmeye devam ettiğini, “Burası benim tek yerim, one and only” sözleriyle duygularını ifade etti.

Konuşmasının sonunda, şimdiki Muğla Valisine teşekkür ederek, şehirdeki idari uyumdan övgüyle bahsetti ve Türkiye genelinde bu dayanışmanın yayılmasını diledi.

“Biz çok büyük ve güçlü bir milletiz, her şeyin en iyisine layığız. Kadın-erkek el ele vererek Muğla’yı örnek bir şehir yapmaya devam edelim” sözleriyle konuşmasını tamamladı.

Muğla Valisi Dr. İdris Akbıyık konuşmasında şu ifadelere yer verdi:

“Bugün burada, Türk kamu yönetimi tarihine ilham veren bir ismin, ülkemizin ilk kadın valisi Sayın Lale Aytaman’ın hayatını konu alan “Vali Hanım” belgeselinin ilk gösterimi için bir aradayız.

Valilik, devlet yönetiminde aklın ve vicdanın buluştuğu yerdir.

Bu görev; kültürden sanata, bilimden eğitime, sağlıktan spora kadar hayatın her alanına dokunan, toplumun her kesiminde iz bırakan bir sorumluluktur.

Bu görevi bir kadın üstlendiğinde ise, adaletin yanına zarafet, duyarlılık ve insan merkezli bir bakış açısı da eklenir.

Osmanlı Sadrazamı ve Dâhiliye Nâzırı Talat Paşa’nın da dediği gibi:

“Her tarafı harap olmuş memleketin neresinde bir gelişme, bir güzelleşme, bir kalkınma görsem, orada mutlaka görevini özveriyle yapan bir vali ya da kaymakamın emeği var.”

Sayın Lale Aytaman, yalnızca Muğla’nın değil, tüm Türkiye’nin gururudur.

6 Temmuz 1991’de Muğla Valiliği görevine atanarak Cumhuriyet tarihimizde ilk kadın vali unvanını kazanmış, 1995 yılına kadar dört yıl boyunca büyük bir başarıyla görev yapmıştır.

Görev süresinde çevreye, kültüre, turizme ve kadın girişimciliğine verdiği öncelik Muğla’nın gelişimine yön vermiş; kadınların üretim hayatına katılımını teşvik ederek ilimizin ve ülkemizin yönetim tarihinde iz bırakmıştır.

Cumhuriyetimizin ilanıyla birlikte Türk kadını, sosyal, siyasal ve ekonomik hayatta yeni bir kimlik kazanmıştır.

Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde kadınların eğitim, çalışma hayatı ve siyasal temsil alanlarında önü açılmıştır.

1930’da Artvin’in Yusufeli ilçesinde belediye başkanı seçilen Sadiye Hanım, yerel yönetimlerde kadının sesini,

1933’te Aydın’ın Karpuzlu köyünde muhtar seçilen Gül Esin, köy idaresinde kadının öncülüğünü,

1935’te Türkiye Büyük Millet Meclisine giren Satı Kadın ve yol arkadaşları, kadınların millet iradesinde yer almasının önünü,

1936’da dünyanın ilk kadın savaş pilotu olarak gökyüzüne adını yazdıran Sabiha Gökçen, Türk kadınının cesaretini,

1993’te Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk kadın başbakanı olarak göreve başlayan Sayın Tansu Çiller ise kadınların devlet yönetiminde en üst makamlara gelebileceğini göstermiştir.

Onların açtığı yolda ilerleyen Sayın Lale Aytaman ile ilk kaymakam Özlem Bozkurt Gevrek, kadınların kamu yönetiminin her kademesinde var olabileceklerini tüm Türkiye’ye göstermişlerdir.

Cumhuriyetimizin ilk kadın valisi Sayın Lale Aytaman’ın hayatını konu alan “Vali Hanım” belgeselinin hazırlanmasında emeği geçen herkese teşekkür ediyorum.

Sayın Aytaman’a, ülkemize ve Muğla’mıza kazandırdığı değerli hizmetler için şükranlarımı sunuyorum.

Cumhuriyetimizin ikinci yüzyılında, onun gibi öncü kadınlarımızın hikâyeleri ülkemize ilham vermeye devam edecektir.”

Muğla Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Aras konuşmasında şu ifadelere yer verdi:

Türkiye’nin ilk kadın valisi Lale Aytaman için hazırlanan belgesel vesilesiyle düzenlenen programa katılmaktan onur duyduğunu belirtti.

Konuşmasında, Cumhuriyet’in kadınların emeği ve mücadelesiyle yükseldiğini vurguladı; Kurtuluş Savaşı’nda Türk kadınının cephede ve cephe gerisinde gösterdiği fedakârlıklardan söz etti.

Aras, Atatürk’ün reformlarıyla Türk kadınının hukukta, eğitimde, kültürde ve siyasette önünün açıldığını ifade ederek, kadınların tarih boyunca güçlü bir rol üstlendiğini, Orta Asya’dan Osmanlı’ya, oradan Cumhuriyet’e kadar olduğunu dile getirdi.

Muğla özelinde de kadınların tarihsel olarak ön saflarda yer aldığını, Halikarnas’ın kadın amirali Artemisia’dan bugünün kadın belediye başkanlarına kadar güçlü bir temsil zinciri bulunduğunu söyledi.

Kadınların siyasette ve yönetimde daha fazla yer alması gerektiğini, eşit temsiliyet için erkeklere de sorumluluk düştüğünü belirtti.

Aras, Lale Aytaman’ın kadın yöneticilerin önünü açtığını, önyargıları kırarak hem valilikte hem parlamentoda hem de Avrupa’da Türkiye’yi başarıyla temsil ettiğini söyledi.

Son olarak, Muğla Büyükşehir Belediyesi bünyesinde kurulan Kadın ve Aile Dairesi Başkanlığı aracılığıyla hem eşitlik politikaları hem de rol model kadınların görünürlüğü için çalıştıklarını vurguladı.

Belgesel gösteriminde konuşan Menteşe Belediye Başkanı Gonca Köksal Aras konuşmasında şu ifadelere yer verdi:

“Bugün burada, Türkiye’nin ilk kadın valisi olarak Cumhuriyet tarihine adını altın harflerle yazdırmış; yalnızca ülkemizin değil, biz Muğlalıların gönlünde de bambaşka bir yere sahip olan Sayın Lale Aytaman’ı ağırlamanın mutluluğunu yaşıyoruz. Birazdan kendisinin belgeselini hep birlikte izleyeceğiz.

Lale Hanım, Cumhuriyet’in kadınlara kazandırdığı en kıymetli örneklerden biridir. Muğla’nın doğasına, kültürüne, el sanatlarına ve tarihine büyük değer katmış; aynı zamanda kadınların yönetimde yer almasının mümkün ve gerekli olduğunu tüm Türkiye’ye göstermiştir. Kısacası, “Kadınlar yapabilir.” demiş ve bunu başarılarıyla kanıtlamıştır.

Kendisine, açtığı yol için yürekten teşekkür ediyorum. Türkiye’de yönetimin en üst kademelerinde kadınların bilgi, liyakat ve zarafetle görev yapabileceğini göstererek hepimize ilham olmuştur. Onun cesareti ve başarısı, şahsen benim de yolumu aydınlatmıştır.

Buraya gelirken şunu düşündüm:

Bu topraklarda dünyaya gelmiş bir kız çocuğu olarak; devletin imkânlarıyla eğitimimi tamamlamış, yüksek lisansımı yapmış, ardından iş hayatına atılmış ve kendi irademle siyasete girmiş biri olarak bugün bu kürsüden bir belediye başkanı sıfatıyla konuşabiliyorsam, bu Cumhuriyet’in biz kadınlara sunduğu en büyük kazanımlardandır.

Bu vesileyle, bir haftadır coşkuyla kutladığımız Cumhuriyet Bayramımızın ve Cumhuriyetimizin 102. yılının bir kez daha kutlu olmasını diliyorum.”

Yapımcılığını gazeteci-yazar Özlem Özdemir, yönetmenliğini ise Gülay Ayyıldız Yiğitcan’ın üstlendiği belgesel, Lale Aytaman’ın çocukluk yıllarından başlayarak eğitim, diplomasi ve siyaset alanındaki yolculuğunu ekrana taşıdı. Aytaman’ın ailesi ve yakın çevresiyle yapılan röportajların yanı sıra arşiv görüntüleriyle desteklenen yapım, Türkiye’nin 1990’lı yıllarına da ışık tuttu.

1991 yılında Muğla Valisi olarak atanan Lale Aytaman, Türkiye’nin ilk kadın valisi unvanını taşıyor. Görev süresi boyunca çevre koruma projeleri, geleneksel el sanatlarının yaşatılması ve kadınların üretime katılması yönünde birçok çalışma gerçekleştiren Aytaman, valilik dönemindeki deneyimlerini “İğneli Koltukta Dört Buçuk Yıl” adlı kitabında kaleme aldı.

Belgesel, güçlü bir kadının yöneticilik serüvenini anlatırken aynı zamanda Türkiye’de kadının kamusal alandaki mücadelesine de ayna tutuyor.