Yeminle, Krizle Başladılar

1 kasım seçimlerinin ardından oluşan 26. Dönem parlamentosu yemin ederek milletvekilliği ve yasama görevlerine başladılar. Her yıl artık kalan altı saatlerin birleşmesiyle dört yılda bir 29 çeken şubat gibi HDP Ağrı Milletvekili Leyla Zana 24 yıl önce yaşanan krizi tekrarladı. HDP Ağrı Milletvekili Leyla Zana, yemin metnindeki “Büyük Türk milleti” sözleri yerine “Büyük Türkiye milleti” ifadesini kullandı. Meclis Başkanı Deniz Baykal bu ifadelerin değiştirilmesi nedeniyle yemin metninin aynen okunmadığını söyleyerek itiraz etti. Baykal, Zana'yı yemini tekrar etmesi için kürsüye geri çağırdı. Zana bu çağrıya uymadı ve yemin geçersiz sayıldı. Zana 2011 seçimlerinin ardından ettiği yeminde de “Büyük Türkiye milleti” ifadesini kullanmış, yemin geçerli sayılmıştı.

***

Meclis'te 6 Kasım 1991 yılında Leyla Zana krizi yaşanmıştı.  Zana yemin metnini Türkçe okuduktan sonra, metnin sonunda söylediği Kürtçe cümleler nedeniyle tepki ile karşılaşmıştı. Dönemin Meclis Başkanı, “Bu yemini ben de anlamadım. Türkiye Cumhuriyeti bir kanun devletidir. Kanun devleti kanunun gösterdiği şekilde yapılır. Bunun dışında herhangi bir şekil olursa o yemin de yemin sayılmaz, o üye de üye olamaz “ diyerek Leyla Zana'yı yeminin tekrar etmesi için tekrar kürsüye çağırmıştı.

***

1991 seçimleri ülke için farklı bir öneme sahipti. 1991 seçimlerinde, 1987 seçimlerinde uygulanan seçim yasası iki değişiklikle (seçim çevresi barajlarının indirilmesi ve tercihli oylarla belirlenen kontenjan milletvekilliği) aynen uygulanmıştır. 2839 Sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu'nun 4. maddesi değiştirilerek, çıkarılacak milletvekili sayısı 6'ya kadar her il bir seçim çevresi sayılmış, altıdan fazla milletvekili çıkaracak iller ise birden fazla seçim çevresine bölünmüştü.

74 ildeki 107 seçim bölgesinde düzenlenen seçimlerde 1987 seçimlerindeki gibi çifte barajlı (yüzde 10'luk ülke barajı ve seçim çevresi barajı) d’Hont sistemi uygulandı. Bir partinin milletvekili çıkarabilmesi için, ilk koşul olarak o partinin Türkiye genelinde yüzde 10'luk barajı, daha sonra, illerin seçim çevreleri için belirlenmiş ve yüzde 25'lere ulaşan barajları aşmaları gerekti. Seçimlerden önce gerçekleştirilen yasa değişikliğiyle, 2 ve 3 milletvekili çıkaran yerlerdeki çevre barajları indirildi. Buna göre, iki milletvekili çıkaran seçim çevrelerinde daha önce yüzde 50 olan çevre barajı yüzde 25, üç milletvekili çıkaran yerlerde yüzde 33 olan çevre barajı da yüzde 25 oldu. Yasa uyarınca, kontenjan adayı gösterilen dört milletvekili çıkaran seçim çevrelerinde seçim çevresi barajı yüzde 25, kontenjan adayı gösterilen beş milletvekili çıkaran seçim çevrelerinde seçim çevresi barajı yüzde 20 olarak uygulanırken, altı milletvekili çıkaran seçim çevrelerinde de yüzde 20 oldu. Çift barajlı seçim sisteminin getirdiği olumsuzluklardan etkilenmek istemeyen değişik siyasi partiler seçim için birleşme yoluna gittiler. Milliyetçi Çalışma Partisi (MÇP) ile Islahatçı Demokrasi Partisi (IDP) Refah Partisi çatısı altında, Halkın Emek Partisi (HEP) Sosyal Demokrat Halkçı Parti çatısı altında yüzde 10’luk ülke barajı ile seçim çevresi barajlarını aşmayı başardılar.

***

1991 seçimlerinde oluşan parlamento aritmetiği ise çok farklı idi. Süleyman Demirel liderliğinde Doğru Yol Partisi 178, Mesut Yılmaz liderliğinde Anavatan Partisi 115, Erdal İnönü liderliğinde Sosyal Demokrat Halkçı Parti 88, Necmettin Erbakan liderliğinde Refah Partisi 62, Bülent Ecevit liderliğinde Demokratik Sol Parti 7  milletvekili ile mecliste temsil ediliyordu. Bu aritmetikteki mecliste Leyla Zana yemin etmek için meclis kürsüsüne PKK’nın kullandığı renklerden oluşan bir saç bandı ile çıkmıştı. Süleyman Demirel’in cumhurbaşkanı olması ve Başbakanlık görevini Tansu Çiller’in almasına kadar geçen sürede siyasi krizler ardı sıra geldi. TBMM önünde milletvekillerinin göz altına alınmasının ardından dönemin Başbakanı Tansu Çiller’in sözleri ilginçti, gazetecilerin vekillerin dokunulmazlığı yok mu sorusuna, “Başlarım onların dokunulmazlıklarına!”  cevabını vermişti. Demokrasinin hala tam olarak oturduğunu düşünmediğim ülkemizde bakalım daha nasıl krizler bizleri bekliyor. Tarih ders almayanlar için tekerürden ibarettir.

NOT: 157 Öğrencinin hastanelik olmasıyla sonuçlanan taşımalı eğitimde yemek soruşturmasında çıkan analiz sonuçları hala açıklanmadı. Sorunun ne olduğu ve sorumlular hala belli değil. 14 gündür GEKA toplantılarını tamamlayan sayın Valim Amir Çiçek’ten hala bir açıklama bekliyoruz.