Bakım Vericiler Tatile Çıktı mı?

Türkiye’de yaşlıların  üçte ikisi kendi evlerinde, üçte biri çocuklarının yanında her yüz yaşlıdan biri de huzurevinde yaşamaktadır. Bu sonuca göre yaşlının bakımı, profesyonel bakıcıdan çok aile üyesi tarafından sağlanmaktadır.

Yaşlının bakım ihtiyacı, biyolojik yıpranmayı izleyen  kronik hastalıklara, bilişsel-motor bozukluklara bağlı olarak ortaya çıkar. Yaşlının bakım süreci içersinde  bakım verenlerin ailesel ilişkileri, arkadaşlıkları, iş yaşantıları, fiziksel ve psikolojik sağlıkları olumsuz olarak etkilenir.

Avrupa çapında 11 ülkede yapılan ve Alzheimer hastaları ile birlikte yaşayıp bakım veren eşlerin tükenmişliklerini inceleyen EUROCARE çalışmasında; 9 ülkede bakım verenlerin yarıdan fazlasının kadın olduğu bulunmuştur. Türkiye’de de durum pek farklı değildir. Geleneksel Türk ailesinde yaşlıya,ana ve babaya  bakma  aile üyelerinin en doğal sorumluluğudur. Genelde ailenin en büyük (ki baba yarısı olarak adlandırılan) erkek evladına bu görev düşse de  erkek evladın karısı (gelin) bakım  görevinde devreye girer. Erkek evlat yoksa bu görev kız evlatlarından beklenir. Çocuksuz ailelerde ise yaşlının bakımı, eşi tarafından yürütülür. Sonuçta yaşlının bakımı gelini, kızı ya da eşi tarafından üstlenilir. Ailedeki sosyoekonomik sorunlar, bakım vericideki rol yüklenmesi ve sosyal desteğin olmayışı dünyanın bakıcısı olan kadının tükenmesine neden olur.

Bakım veren bireylerin yarısı bakım sorumluluğu nedeniyle yaşamlarının olumsuz etkilendiğini belirtirler. Etkilenenlerin dörtte biri günlük yaşantısının etkilendiğini ve bu etkilenmenin en çok sosyal iletişime engel olma yönünde yaşandığını; aynı oranda fiziksel sağlıklarının etkilendiğini ve bu etkilenmenin en fazla baş ağrısı, mide şikâyetleri, yorgunluk  şeklinde olduğunu ve daha yüksek bir oranda da  ruhsal sağlıklarının etkilendiğini ve bu etkilenmenin de en çok çabuk öfkelenme ve sıkıntı hissetme şeklinde olduğunu belirtmişlerdir .

Yurt içi çalışmalarda; Alzheimer hastalarına bakım verenlerin yarıya yakınında, depresyon ağırlıklı psikiyatrik semptomlardan söz edilir. Hastalarda görülen davranışsal ve psikotik semptomlar, aktivite bozuklukları ve diurnal ritm bozukları bakım verenlerin karşılaştıkları en önemli zorluklar olup bakım vericilerde  tükenmeyi arttırmaktadır. Dolayısıyla  bilişsel kayıpları artan yaşlılar, bakıcıya bağımlı olmakta ve bakım yükü ile doğru orantılı olarak  bakıcıda tükenme artmaktadır.

Bakım verici tükendiği zaman: Uyku sorunu yaşar; Alkol, sigara, ilaç kullanmaya başlar yada kullanımda artış olur;Yeme alışkanlığında değişim (iştahsızlık, çok yeme, abur cubur yeme, şeker tüketiminde artış) olur; Sık sık baş ağrısından, bel-sırt ağrısından yakınır; Korku, anksiyete, huzursuzluk, sabırsızlık, öfke belirtileri gösterir; Negatif tutum ve düşünceleri olur; dikkatsizlik, sakarlık ve kazaları olur; İçe kapanma, keyifsizlik olur; fievkat, ilgi kaybı vardır; Baktığı yaşlıya kötü davranır; Umutsuzluk, değersizlik ve yaşamında anlam kaybı; Kaçma, evi terk etme, intihar düşüncesi vardır.

Sonuç olarak; hızla artan yaşlı nüfus, küçülen aile ve yetersiz bakım üniteleri nedeniyle  yaşlının bakımı, bakıcı sorunu ve tükenmişlik kaçınılmazdır. O halde:

İlgili kurumlar ve profesyoneller: Bakım vericinin yükünü arttıran  yaşlıda oluşan psikotik problemlerin, uyku düzensizliklerinin ve davranış bozuklarının semptomatik tedavisini sağlamalı; yaşlıların işlevselliklerini koruyacak ve geliştirecek yöntemleri geliştirmeli ve yaşlının ailesinin yaşam kalitesini geliştirici sosyoekonomik destekler oluşturmalıdır.

Yaşlıya bakan siz iseniz: Sorumluluğunuz ve işinizle ilgili sınırlamalar koyun ve bakım görevini diğer aile üyeleri ile ya da profesyonel bakıcı ile paylaşın; Kendiniz için zaman ayırın ve plan yapın; Kendi bakımınız ve sosyal yaşamınız için gerekenlerin listesini yapın (spor, okuma, müzik, yürüyüş, arkadaş toplantısı, tatil); Evde bakım hizmetinden yararlanın; Sorun olduğu zaman size yardım edecek aile,arkadaş, profesyonel kişi, kurum listesi yapın; Gülmeye, eğlenmeye ve arkadaş buluşmalarına zaman ayırın; Özel yaşamınızı koruyun; Destek gruplara katılarak yalnız olmadığınız duygusunu güçlendirin; Profesyonelle konuşun; Bakım ve stresle başa çıkma eğitimi alın; Sorunları ve planlarınızı aile üyeleri ile paylaşın ve  birlikte çözüm bulun.

Ailenin diğer ferdi iseniz: Bakım vericinin fedakarlığını takdir edin; Bakım vericiyi dinleyin; Bakım vericiye teşekkür edin; Bakım vericiye (maddi-manevi) destek olun ve ailecek bakım vericiyi tatile gönderin.